Περίληψη Αρχής και Άρθρων Παιδεία (Β' Ανάγνωση)

H επένδυση στη γνώση αποτελεί στην εποχή μας ένα από τα  ισχυρότερα συγκριτικά πλεονεκτήματα σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο. Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια έχει απαξιωθεί ο παιδευτικός  ρόλος του Λυκείου καθώς και ο ρόλος του εκπαιδευτικού μέσα σε αυτό, αφού η παιδευτική πράξη έχει αλλοιωθεί εκ των πραγμάτων και υπηρετεί ένα και μόνο στόχο, την εξασφάλιση της πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Το Λύκειο μέχρι σήμερα αντιμετωπιζόταν ως η βαθμίδα, όπου μόνο στα μαθήματα ειδίκευσης  δίδεται προσοχή εκ μέρους των μαθητών, ενώ τα υπόλοιπα, γενικής παιδείας ή επιλογής, ουσιαστικά ήταν υποβαθμισμένα και καθημερινά ακυρώνονταν στην πράξη παρά τις φιλότιμες και επίμονες προσπάθειες πολλών εκπαιδευτικών να πείσουν είτε με τον διάλογο είτε με το μάθημά τους ως προς την παιδευτική αξία όλων των διδασκομένων γνωστικών αντικειμένων. Ήδη από την Α΄ τάξη οι μαθητές προσανατολίζονταν προς την Κατεύθυνση την οποία θα ακολουθήσουν στις δύο επόμενες τάξεις, οπότε ανάλογα έδιναν σημασία μόνο στα μαθήματα που εξετάζονται στις πανελλαδικές εξετάσεις. Η απαξιωτική αυτή στάση προς το σχολείο και το πρόγραμμα που προσφέρει αποτυπώνεται με τον καλύτερο τρόπο δύο ή και τρεις μήνες προ των εξετάσεων στη Γ΄ Λυκείου.

Και στον τομέα, όμως, της επαγγελματικής εκπαίδευσης, υπάρχουν εξίσου μεγάλα προβλήματα. Η ελληνική εκπαίδευση χαρακτηριζόταν ανέκαθεν από εντονότατη ζήτηση για γενική εκπαίδευση και κατ’ επέκταση για πανεπιστημιακές σπουδές. Η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση είχε μικρή απήχηση στους νέους. Η επαγγελματική εκπαίδευση εξακολουθεί να θεωρείται από τους νέους διέξοδος ανάγκης παρά την ύπαρξη ερευνητικών στοιχείων που εμφανίζουν τους αποφοίτους της να συναντούν μικρότερες δυσκολίες στην εύρεση απασχόλησης από ό,τι οι απόφοιτοι της γενικής εκπαίδευσης.

 Με το παρόν νομοσχέδιο επιδιώκουμε να αποκτήσει τόσο το Γενικό όσο και το Επαγγελματικό Λύκειο ουσιαστικό παιδευτικό ρόλο, να ανακτήσει το κύρος του και να προσφέρει παιδεία υψηλών προδιαγραφών και όχι γνώσεις αποσπασματικού χαρακτήρα και κατακερματισμένες πληροφορίες χρήσιμες μόνο μέχρι την ημέρα των εξετάσεων. Οι καινοτόμες προτάσεις του παρόντος αποσκοπούν στον εκσυγχρονισμό των εκπαιδευτικών μας πραγμάτων —έπειτα από μία δεκαπενταετία περίπου από την τελευταία μεταρρυθμιστική προσπάθεια του 1997-98, ώστε η εκπαίδευση να ανταποκρίνεται στις σημερινές ανάγκες των νέων και να υπηρετεί τις δικαιολογημένες απαιτήσεις της κοινωνίας για ένα καλύτερο σχολείο με υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Και εννοούμε, βέβαια, το σχολείο που αποβλέπει αφενός και πρωτίστως στην παιδεία των νέων, δηλαδή στην καλλιέργεια, στην μόρφωση, στην αρμονική ανάπτυξη της προσωπικότητας, στην ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας, και αφετέρου στην εκπαίδευσή τους, ώστε να αποκτήσουν τη δυνατότητα να ανακαλύπτουν τις ικανότητές τους, να αναπτύσσουν τις δεξιότητές τους και να κατακτούν τις απαραίτητες γνώσεις που θα τους είναι χρήσιμες και προαπαιτούμενες.

Μετά από τον πενταετή εθνικό διάλογο, πρωτεργάτης του οποίου ήταν ο κ.Μπαμπινιώτης, το παρόν νομοσχέδιο προκύπτει ως αποτέλεσμα κοινωνικής διαβούλευσης όλων όσων μετέχουν της εκπαιδευτικής διαδικασίας και προτείνει νέους θεσμούς, καινοτόμα προγράμματα, ενεργότερη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων, προσέγγιση των σχημάτων πιστοποίησης προς τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές και εκσυγχρονισμό του περιεχομένου σπουδών.

Ειδικότερα,  το Γενικό Λύκειο αναδιοργανώνεται και καθίσταται πλέον αυτοτελής βαθμίδα της εκπαίδευσης, με επαναπροσδιορισμό της εκπαιδευτικής λειτουργίας καταρχήν των δύο πρώτων Λυκειακών τάξεων, οι οποίες αποσυνδέονται από τις εξετάσεις εισαγωγής στα ΑΕΙ, παίζοντας η Γενική Παιδεία τον πρωτεύοντα ρόλο, στη δε Γ τάξη οι μαθητές είτε συμμετέχουν σε τμήματα προετοιμασίας των εξετάσεων (είτε σε τμήματα προετοιμασίας για την αγορά εργασίας), έτσι ώστε οι μαθητές ολοκληρώνοντας τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση  να έχουν αποκτήσει ένα επαρκές υπόβαθρο γνώσεων και δεξιοτήτων ώστε να είναι ικανοί είτε να εισέλθουν στην αγορά εργασίας είτε να συνεχίσουν τις σπουδές τους.

Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 2 του νομοσχεδίου στην Α' Λυκείου οι μαθητές θα διδάσκονται μόνο μαθήματα Γενικής Παιδείας (συνολικά εννέα και διάρκειας 33 ωρών εβδομαδιαίως), ενώ εισάγεται το σύστημα των ερευνητικών εργασιών (τα λεγόμενα project), η διάρκεια των οποίων καθορίζεται σε δύο ώρες. Τα μαθήματα επιλογής για τους μαθητές της Α' Λυκείου είναι Εφαρμογές Πληροφορικής, Διαχείριση Φυσικών Πόρων και Ελληνικός και Ευρωπαϊκός   Πολιτισμός.

Στη Β' τάξη του Λυκείου τα μαθήματα γενικής παιδείας γίνονται έντεκα συνολικής διάρκειας 30 ωρών. Παράλληλα, οι μαθητές της δεύτερης τάξης του Λυκείου θα παρακολουθούν μία εκ των δύο ομάδων προσανατολισμού (όπως μετονομάζονται οι κατευθύνσεις) η διάρκεια των οποίων καθορίζεται σε πέντε ώρες.

Η μία ομάδα προσανατολισμού περιλαμβάνει μαθήματα ανθρωπιστικών επιστημών (Αρχαία Ελληνικά και Λατινικά) και η δεύτερη μαθήματα θετικών επιστημών (Φυσική και Μαθηματικά).

Στη Γ' Λυκείου τα μαθήματα γενικής παιδείας μειώνονται σε 6, ενώ οι μαθητές θα έχουν την δυνατότητα επιλογής μιας νέας ομάδας προσανατολισμού, εκτός των Ανθρωπιστικών και των Θετικών Σπουδών αυτής των Οικονομικών, Πολιτικών και Κοινωνικών και Παιδαγωγικών Σπουδών.

Όπως ορίζει το άρθρο 4 , οι μαθητές της Γ’ Τάξης με την έναρξη του σχολικού έτους και όχι αργότερα της 20ης Σεπτεμβρίου επιβεβαιώνουν οριστικά την Αρχική Δήλωση Ομάδας Μαθημάτων Προσανατολισμού, που έχουν υποβάλει στη σχολική τους μονάδα προ της λήξης του προηγούμενου διδακτικού έτους. 

Ειδικότερα, το 1ο Επιστημονικό πεδίο περιλαμβάνει τις Ανθρωπιστικές και  Νομικές Σπουδές, το 2ο τις Θετικές και Τεχνολογικές Επιστήμες, το 3ο τις Επιστήμες Υγείας, το 4ο τις Επιστήμες Οικονομίας, Διοίκησης και Πολιτικές Επιστήμες και το 5^ο τα Παιδαγωγικά Τμήματα.

Μία από τις σημαντικότερες καινοτομίες αυτού του νομοσχεδίου είναι η εισαγωγή με το άρθρο 3 του θεσμού της Τράπεζας Θεμάτων διαβαθμισμένης Δυσκολίας. Πρόκειται για ένα νέο θεσμό που σκοπό έχει τη μεγαλύτερη αντικειμενικότητα των θεμάτων των γραπτών προαγωγικών εξετάσεων, καθώς το 50% αυτών θα προέρχεται από την εν λόγω τράπεζα και το υπόλοιπο 50% από τον διδάσκοντα. Η Τράπεζα Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας θα περιέχει 500 ερωτήσεις, στις οποίες θα έχουν πρόσβαση τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι ίδιοι οι μαθητές. Με αυτό τον τρόπο θα επιτυγχάνεται και η εξάντληση της διδακτέας ύλης σε κάθε τάξη του δημόσιου σχολείου σε ολόκληρη την Ελλάδα.

Σημαντικότατη καινοτομία που εισάγεται με το παρόν νομοσχέδιο είναι η μη προαγωγή του μαθητή σε περίπτωση που δεν επιτευχθεί γενικός βαθμός ίσος ή ανώτερος του δέκα (10) σε συνδυασμό με την επίτευξη βαθμού τουλάχιστον δέκα (10) στα μαθήματα της Ελληνικής γλώσσας και των Μαθηματικών.

Με το άρθρο 4 του νομοσχεδίου επέρχονται σοβαρές μεταρρυθμίσεις  και στη διαδικασία εισαγωγής των μαθητών στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Ειδικότερα,  για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση τα πανελλαδικώς  τέσσερα εξεταζόμενα μαθήματα ( από έξι που ήταν μέχρι τώρα) ανά Ομάδα Μαθημάτων Προσανατολισμού και Επιστημονικού Πεδίου Εξειδίκευσης είναι τα εξής : α) Ε.Π.Ε. – Ανθρωπιστικές Σπουδές, Νομικές : Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία, Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, Ιστορία  και Λατινικά β) Ε.Π.Ε. - Θετικές και Τεχνολογικές Επιστήμες Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία, Μαθηματικά, Φυσική και Χημεία γ)  Ε.Π.Ε - Επιστήμες Υγείας: Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία, Φυσική, Χημεία και Βιολογία δ) Ε.Π.Ε - Επιστήμες Οικονομίας, Κοινωνικές και Πολιτικές Επιστήμες :Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία, Μαθηματικά & Στοιχεία Στατιστικής, Αρχές Οικονομικής Επιστήμης  και Στοιχεία Κοινωνικών & Πολιτικών Επιστημών  και ε) Ε.Π.Ε. – Παιδαγωγικών Τμημάτων: Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία, Μαθηματικά & Στοιχεία Στατιστικής, Ιστορία και Αρχές Φυσικών Επιστημών.

Σημειωθήτω ότι τα θέματα  των εξετάσεων για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση θα ορίζονται κατά ποσοστό 50%, με κλήρωση από την τράπεζα θεμάτων διαβαθμισμένης δυσκολίας και κατά ποσοστό 50%, από την κεντρική επιτροπή εξετάσεων. Επίσης,  για πρώτη φορά για τον υπολογισμό του Βαθμού Πρόσβασης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση θα προσμετράται και ο «Βαθμός Προαγωγής και Απόλυσης» (ΒΠΑ), δηλαδή η τελική βαθμολογία του μαθητή και στις τρεις τάξεις του Λυκείου.

Ένα νέο και αξιόπιστο εκπαιδευτικό σύστημα  πρέπει να εξασφαλίζει τη συμμετοχή και των ΑΕΙ στην επιλογή των σπουδαστών. Έτσι, το παρόν νομοσχέδιο προβλέπει για πρώτη φορά τον καθορισμό συντελεστή βαρύτητας από το αρμόδιο όργανο διοίκησης της Σχολής ή του Τμήματος.

Σοβαρότατες μεταρρυθμίσεις και καινοτομίες εισάγονται με το παρόν νομοσχέδιο και στην επαγγελματική εκπαίδευση, με σημαντικότερη την θέσπιση του θεσμού «Μαθητείας».  Η επαγγελματική εκπαίδευση εξορθολογίζεται ώστε να είναι σε θέση να παρέχει στους μαθητές ουσιαστικές γνώσεις γενικής παιδείας, υψηλού ποιοτικού επιπέδου, τεχνολογική εκπαίδευση και εξειδίκευση, καθώς και να διασφαλίζει τη δυνατότητα, τόσο με τις γνώσεις και τις δεξιότητες, όσο και με το απολυτήριο και το πτυχίο που αποκτούν, να συμμετέχουν ισότιμα στην αγορά εργασίας και το ευρωπαϊκό επαγγελματικό γίγνεσθαι. Παράλληλα θα τροφοδοτηθεί η ανάπτυξη, αφού θα υπάρξει εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό και στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα της παραγωγής και μάλιστα με την καθιέρωση της μαθητείας εξασφαλίζεται απόλυτα η σύνδεση επαγγελματικής εκπαίδευσης και αγοράς εργασίας που ήταν ζητούμενο δεκαετιών. Δίνεται, όμως και η δυνατότητα πρόσβασης στα ΤΕΙ με ειδικές εξετάσεις σε τέσσερα μαθήματα και σε καθοριζόμενο ποσοστό.

Στα Επαγγελματικά Λύκεια τα έτη παρακολούθησης ορίζονται σε τέσσερα.  Στον πρώτο κύκλο σπουδών θα λειτουργήσουν οι τρεις τάξεις των ΕΠΑΛ, με τους μαθητές να παρακολουθούν 4 ομάδες προσανατολισμού: α)Τεχνολογικών Εφαρμογών, β) Διοίκησης και Οικονομίας, γ) Γεωπονίας- Τεχνολογίας Τροφίμων και Διατροφής και δ) Ναυτιλιακών Επαγγελμάτων.

Στην Α' ΕΠΑΛ οι μαθητές θα παρακολουθούν πρόγραμμα 35 ωρών την εβδομάδα με 10 μαθήματα γενικής παιδείας και 4 έως 6 μαθήματα των ομάδων προσανατολισμού.

Και στη Β' και Γ' τάξη των επαγγελματικών λυκείων οι μαθητές θα παρακολουθούν 23 ώρες για τα μαθήματα των ομάδων προσανατολισμού και 12 ώρες γενικής παιδείας.

Παράλληλα, στον δεύτερο κύκλο, υλοποιείται το πρόγραμμα της «Προαιρετικής τάξης Μαθητείας», σε συνεργασία με τον ΟΑΕΔ, όπου θα εγγράφονται οι προαγόμενοι της Γ' τάξης και θα εργάζονται επ΄αμοιβή. Την ευθύνη τοποθέτησης σε χώρους εργασίας των φοιτούντων έχει αποκλειστικά ο ΟΑΕΔ. Στην «Τάξη Μαθητείας» εφαρμόζεται «Πρόγραμμα εκπαίδευσης στο χώρο εργασίας - Μαθητεία σε εργασιακό χώρο» είκοσι οκτώ (28) ωρών εβδομαδιαίως, επιμερισμένο σε πέντε (5) ημέρες για ένα σχολικό έτος.

Μία ακόμη καινοτομία που εισάγεται με το άρθρο 10 του παρόντος είναι η προσαρμογή των προγραμμάτων σπουδών στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Μεταφοράς Πιστωτικών Μονάδων Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ECVET), διασφαλίζοντας την αναγνώριση και κατοχύρωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων και ενισχύοντας τη δυνατότητα κινητικότητας των αποφοίτων του επαγγελματικού λυκείου και πέραν των εθνικών συνόρων.

 Πέρα από το νέο επαγγελματικό σχολείο, με αυτό το νομοσχέδιο καθιερώνονται και τα πρότυπα-πειραματικά επαγγελματικά  Λύκεια, την οργάνωση των οποίων αναλαμβάνει ο ΟΑΕΔ, τα οποία  θα παρέχουν στέρεες γενικές γνώσεις σε όλους τους μαθητές και παράλληλα ολοκληρωμένες και σύγχρονες επαγγελματικές γνώσεις και δεξιότητες. Η λειτουργία των Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων προάγει την εκπαιδευτική έρευνα στην πράξη και την ενδεδειγμένη λειτουργία κάθε σχολικής τάξης. Συμβάλλει καθοριστικά στην πειραματική εφαρμογή των αναλυτικών προγραμμάτων σπουδών, των μεθόδων διδασκαλίας, του εκπαιδευτικού υλικού, των καινοτόμων και δημιουργικών δράσεων, προγραμμάτων αξιολόγησης της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου και της υλικοτεχνικής υποδομής.

Άξιο αναφοράς και το άρθρο 16 του παρόντος με το οποίο προβλέπεται για πρώτη φορά σύσταση μιας ανεξάρτητης διοικητικής αρχής με την επωνυμία «Εθνικός Οργανισμός Εξετάσεων» (Ε.Ο.Ε.), η οποία θα είναι υπεύθυνη αρμόδια για θέματα που αφορούν τη διαδικασία των γραπτών προαγωγικών και απολυτήριων εξετάσεων στο Γενικό και Επαγγελματικό Λύκειο, των εξετάσεων εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών καθώς και τη δημιουργία και λειτουργία της Τράπεζας Θεμάτων Εξετάσεων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας

Επιπλέον, με τη διοικητική οργάνωση της μη τυπικής εκπαίδευσης επιδιώκεται για πρώτη φορά να τεθούν οι βάσεις και οι κανόνες ουσιαστικής ανάπτυξης της μη τυπικής εκπαίδευσης αρμοδιότητας Υ.ΠΑΙ.Θ. με στόχο την αποτελεσματικότητα, την ευελιξία και τη λειτουργικότητά της για την απόκτηση πιστοποιητικών αναγνωρισμένων σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.  Σύμφωνα με το άρθρο 17 του νομοσχεδίου φορείς της μη τυπικής εκπαίδευσης είναι: α) η Σχολή Επαγγελματικής Κατάρτισης (Σ.Ε.Κ.) η οποία παρέχει αρχική επαγγελματική κατάρτιση στους απόφοιτους της υποχρεωτικής τυπικής εκπαίδευσης, β) το Ινστιτούτο Επαγγελματικής Κατάρτισης (Ι.Ε.Κ.) το οποίο παρέχει αρχική επαγγελματική κατάρτιση στους απόφοιτους της τυπικής μη υποχρεωτικής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, ΓΕΛ και ΕΠΑΛ καθώς και των Σ.Ε.Κ.  , γ) το Κέντρο Δια Βίου Μάθησης το οποίο παρέχει συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση, γενική εκπαίδευση ενηλίκων, επαγγελματικό προσανατολισμό και δια βίου συμβουλευτική και δ) το Κολλέγιο, το οποίο παρέχει μη τυπική εκπαίδευση, στους αποφοίτους της τυπικής μη υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.  Οι ανωτέρω φορείς μπορεί να είναι δημόσιοι ή ιδιωτικοί και είναι  δυνατό να παρέχουν και προγράμματα σπουδών εξ αποστάσεως κατάρτισης. Στους απόφοιτους τους απονέμεται Βεβαίωση Επαγγελματικής Κατάρτισης και τους παρέχεται δικαίωμα συμμετοχής στις διαδικασίες Πιστοποίησης του ΕΟΠΠΕΠ. 

Αξίζει να επισημανθεί και το άρθρο 28 του νομοσχεδίου που αναφέρεται στα θέματα της Ειδικής Αγωγής. Σύμφωνα με αυτό, για πρώτη φορά, ορίζεται ρητά ότι τα Ειδικά Επαγγελματικά Γυμνάσια (ΕΕΓ),  είναι ισότιμα με τα Ειδικά Γυμνάσια, χορηγούν δε στο πέρας της Δ’ Τάξης τίτλο απολυτηρίου Γυμνασίου και στην Ε’ Τάξη πτυχίο με επαγγελματικά δικαιώματα επιπέδου 2, ενώ στα Ειδικά Επαγγελματικά Λύκεια χορηγείται στους αποφοίτους τίτλος απολυτηρίου Λυκείου και πτυχίο με επαγγελματικά δικαιώματα επιπέδου 3.

Τέλος, θα ήθελα να αναφερθώ και σε μία ακόμη μεγάλης σπουδαιότητας καινοτομία που εισάγεται με το άρθρο 43, το οποίο προβλέπει την ίδρυση Αθλητικών Ακαδημιών, ως περιφερειακές μονάδες, που στόχο έχουν την αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη των μαθητών, μέσω της προαγωγής της άθλησης και του αθλητισμού.